گاز به عنوان یکی از کاربردی‌ترین و حیاتی‌ترین انرژی‌های طبیعی شناخته می‌شود که استفاده‌های متعددی در گرمایش، پخت‌وپز، تولید برق، تولید پلاستیک‌ها و تولید مواد شیمیایی دارد. انتقال و جابجایی گاز به واسطه مشخصات فیزیکی و شیمیایی منحصربه‌فرد آن حساسیت‌های زیادی دارد به همین دلیل امروزه از انواع لوله‌های فولادی و پلیمری برای این کار استفاده می‌شود. لوله کشی گاز شهری می‌تواند به دو شیوه روکار و توکار اجرا شود و برای هرکدام از این روش‌ها می‌توان از لوله‌هایی با مشخصات و خصوصیات مختلفی استفاده کرد. در ادامه مطلب به بررسی مهم‌ترین تفاوت لوله گاز روکار و توکار پرداخته خواهد شد.
لوله گاز و انواع آن
لوله گاز در حقیقت یک ابزار و راهبرد حیاتی برای انتقال گاز از منابع استخراجی به مصرف کننده‌ها است. این لوله‌ها باید از مواد مقاومت ساخته شده و تحمل فشارهای بالا در شرایط جوی مختلف را داشته باشند. لوله‌های گاز می‌توانند بر اساس فاکتورهای مختلفی همچون جنس، سایز، ابعاد، نحوه تولید و … دسته‌بندی شوند اما از نظر نحوه استفاده به دو دسته لوله روکار و لوله توکار تقسیم می‌شوند.
لوله های توکار گاز در داخل مصالح و کانال‌هایی که از دید پنهان هستند نصب می‌شوند و با توجه به آنکه دوره سرویس و تعمیر و نگهداری بسیار طولانی‌مدتی دارند باید الزامات خاصی برای نصب و اجرای آن‌ها رعایت کرد. مهم‌ترین الزامات نصب لوله‌های توکار شامل استفاده در مسیرهای طولانی مدت، محافظت در برابر رطوبت، ضربه و فشار، عدم نزدیکی به سایر لوله‌های تأسیساتی و شبکه‌های برق و … هستند.
لوله‌های روکار نیز معمولاً در مواردی استفاده می‌شوند که یا لوله‌ها به صورت دوره‌ای نیاز به بازبینی و سرویس داشته باشند یا اجرای توکار لوله‌ها، مشکل باشد. این لوله‌ها بعد از نصب از دید پنهان نخواهند بود و به راحتی در دسترس می‌باشند. این لوله‌ها آسیب‌پذیرتر از لوله‌های توکار هستند و مهم‌ترین الزامات نصب آن‌ها شامل مواردی همچون عدم عبور از کنار پریز و کلید برق، فاصله داشتن با لوله های آب و فاضلاب و …، عایق‌بندی لوله و محافظت در برابر رطوبت، فشار و ضربه و … هستند.
مهم‌ترین تفاوت لوله گاز روکار و توکار
لوله های گاز می‌توانند بر اساس فاکتورهای مختلفی دسته‌بندی شوند و کاربردهای متعددی داشته باشند. از جمله مهم‌ترین تفاوت‌های لوله‌های روکار و توکار گاز می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
-
نحوه نصب و اجرای لوله
می‌توان گفت مهم‌ترین و اصلی‌ترین تفاوت لوله گاز روکار و توکار نحوه نصب و اجرای آن‌ها است و همان‌طور که گفته شد لوله‌های توکار زیر مصالح و لوله‌های روکار بر روی آن‌ها اجرا می‌شوند. هر کدام از این لوله‌ها می‌توانند برای مکان و پروژه‌های مختلفی مناسب باشند و باید متناسب با شرایط پروژه، نوع مصالح، تأسیسات، شرایط آب و هوایی و … انتخاب شوند.
-
آسیب پذیری لوله
هر کدام از انواع لوله‌های روکار و توکار می‌توانند در معرض آسیب‌های مختلفی باشند. لوله‌های روکار می‌توانند همانند دیوارهای تری دی پنل مستقیماً با هوا در تماس باشند و این می‌تواند موجب خوردگی و زنگ‌زدگی در آن‌ها شود. همچنین لوله‌های روکار می‌توانند در اثر ضربه دیدن، نور خورشید و … دچار آسیب شوند. لوله‌های توکار معمولاً کمتر دچار آسیب می‌شوند اما در صورت آسیب‌دیدگی، تعمیر و سرویس آن‌ها سخت‌تر خواهد بود.
-
سایز، حجم و فشار لوله
از نظر سایز نیز این لوله‌ها متفاوت هستند و معمولاً لوله‌های بزرگ به عنوان لوله‌های توکار و برای انتقال گازها در مقیاس بزرگ استفاده می‌شوند. این لوله‌ها توانایی حمل حجم بیشتری از گاز با فشارهای بالاتر را دارند. لوله‌های روکار نیز معمولاً دارای سایزهای کوچک‌تری بوده و برای پروژه‌های کوچک‌تر به کار می‌روند. این لوله‌ها حجم و فشار کمتری تحمل می‌کنند.
-
جنس لوله‌ها
یکی دیگر از مهم‌ترین تفاوت‌های لوله‌های گاز روکار و توکار جنس مواد تشکیل دهنده آن‌ها است. معمولاً لوله‌های توکار از جنس لوله‌های فولادی مانیسمان (لوله بدون درز) هستند که تحت فرایند اکستروژن، تولید می‌شوند. اتصالات در لوله کشی روکار نیز باید از نوع مانیسمان و بدون درز باشند. لوله‌های روکار نیز معمولاً از جنس لوله‌های درزدار هستند که توسط فرآیند نورد تولید شده و سپس به صورت طولی، جوش داده می‌شوند. البته باید توجه داشت که امروزه از لوله‌های پلی اتیلنی نیز برای انتقال گاز استفاده می‌شود و این لوله‌ها نیز می‌توانند مشخصات و مزیت‌های خاص خود را داشته باشند.
-
تعمیر و نگهداری
دیگر تفاوت لوله گاز روکار و توکار در نحوه تعمیر و نگهداری آن‌ها است. از آنجایی که دسترسی به لوله‌های روکار راحت‌تر است و نیازی به تخریب مصالح نیست، تعمیر نگهداری راحت‌تری نیز دارند اما تعمیر و نگهداری لوله‌های توکار می‌تواند چالش‌های متعددی به همراه داشته باشد.
-
نوع پروژه لوله گاز و نحوه عایق‌کاری
لوله‌های روکار گاز معمولاً در پروژه‌های کوچک به کار می‌روند و در فضاهای داخلی ساختمان‌ها نصب و اجرا می‌شوند در حالی که لوله‌های توکار معمولاً برای پروژه‌های عظیم صنعتی و انتقال گاز در مسافت‌های طولانی کاربرد دارند. این لوله‌ها از نظر عایق‌کاری نیز می‌توانند متفاوت باشند. در اصل لوله‌های روکار نیازی به عایق‌کاری ندارند چرا که کمتر در معرض رطوبت، نور، فشار و … قرار دارند و می‌توان با یک رنگ‌آمیزی ساده از آن‌ها محافظت کرد اما لوله‌های توکار به واسطه قرارگیری در زیر مصالح و زمین و دسترسی سخت‌تر به آن‌ها در زمان آسیب‌دیدگی حتماً باید عایق‌کاری شوند.
-
قیمت لوله گاز روکار و توکار
شاید بتوان قیمت را به عنوان یک تفاوت لوله گاز روکار و توکار در نظر گرفت چرا که لوله‌های مانیسمان که به عنوان لوله توکار استفاده می‌شوند از قیمت بالاتری برخوردارند اما به صورت کلی قیمت لوله‌های روکار و توکار همانند قیمت ورق یونولیت می‌تواند تحت تأثیر فاکتورها و پارامترهای مختلفی باشد که مهم‌ترین آن‌ها شامل برند و شرکت تولید کننده، جنس لوله، سایز و ابعاد، مشخصات و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، استانداردهای تولید و گارانتی، نحوه نصب و اجرا، هزینه‌های حمل‌ونقل، نرخ ارز و نوسانات آن، حجم لوله‌های مورد نیاز در پروژه‌ها و … هستند.
