سقف یکی از مهمترین ارکان و بخشهای ساختمان است که نقش پررنگی در افزایش استحکام سازه داشته و میتواند در برابر بارهای مرده ناشی از وزن سازه، نیروهای باد و دیگر عوامل خارجی مقاومت خوبی داشته باشد و درنهایت به زیبایی و جذابیت بیشتر سازه کمک کند. امروزه بهواسطه پیشرفت علوم و تکنولوژیهای مختلف از مواد و متریالهای مختلفی همچون یونولیت در جهت زیباسازی، ایمنسازی، ارزانسازی و سریع سازی ساختمانها استفاده میشود به همین دلیل میتوان از سقفهای مختلفی همچون سقف تیرچهبلوک، سقف یوبوت، سقف وافل، سقف کامپوزیت فلزی، سقف فولادی روفیکس، سقف کوبیاکس، سقف عرشه فولادی، سقف پیشتنیده، سقف طاق ضربی، سقف تیرچه کرومیت، سقف بابل دک، سقف کاذب و … بهره برد. در ادامه این مطلب به بررسی کامل سقف عرشه فولادی، انواع، مزایا و معایب آن پرداخته میشود.
سقف عرشه فولادی چیست؟
عرشه فولادی (Steel decking) یا عرشه فلزی (metal decking) در اصل نوعی ورق از جنس فولاد گالوانیزه است که با طراحی و استانداردهای خاصی تولید شده و کاربردهای متعددی در اجرای سقف ساختمان دارد. سقف عرشه فولادی از ورقهای فولادی سرد نورد شده ساخته شده و در اصل نوعی سقف کامپوزیت یا در اصطلاح مرکب (مختلط) است. این سقف با اسامی دیگری نظیر سقف عرشه فلزی، سقف متال دک، سقف عرشه کفی و عرشه Q نیز شناخته میشود. ورقهای عرشه فولادی در این سقف نقش قالب و مسلح کننده بتن را داشته و عملکرد این سقف بهگونهای است که بارهای زنده و مرده سازه را تحمل کرده و به سازه زیرین منتقل میکند.
اجزا، ویژگی و ابعاد سقف عرشه فولادی
ورق گالوانیزه ذوزنقهای، گلمیخ، آرماتور یا مش حرارتی، بتن و فلاشینگ اصلیترین اجزای تشکیلدهنده سقفهای عرشه فولادی میباشند که در کنار هم یک سازه مقاوم و سبک ایجاد میکنند. نصب راحت و سریع، کاهش وزن کلی سازه، مصرف کم بتن و … از مهمترین ویژگیهای کلی این سقف بوده و هرکدام از اجزای سقف عرشه فولادی از ویژگیهای و ابعاد ویژهای برخوردارند.
ورق عرشه فولادی از جنس گالوانیزه و به شکل ذوزنقهای یا موجدار است و حدوداً ۰٫۸ تا ۱٫۲ میلیمتر ضخامت دارد این ورق در عرضهای حدود ۹۶ تا ۱۰۲ سانتیمتر ساخته میشوند.
گل میخ یا stud welding نوعی برشگیر است که بین ورق فولادی و تیرهای فلزی یا سازه جوش میشود تا انتقال نیروهای برشی را تضمین کند و با فواصل ۳۰ سانتیمتر نصب میشود.
فلاشینگ در لبههای بازشدگیها، کنارههای سقف و تراسها نصب شده و از گالوانیزه ساخته میشود. وظیفه آن جلوگیری از نفوذ آب، ایجاد زیبایی و حفظ یکپارچگی سطح سقف است و تقریباً ۲٪ هزینه کل اجرای سقف عرشه فولادی را تشکیل میدهد.
انواع سقف عرشه فولادی
سقفهای عرشه فولادی از ویژگیهای منحصربهفردی برخوردار بوده و همچون یونولیت سقفی و سقفهای یونولیتی به کاهش وزن کلی سازه کمک زیادی میکنند. این سقفها به صورت کلی میتوانند به ۳ دسته اصلی عرشه فولادی معمولی، عرشه فولادی کامپوزیت و عرشه فولادی قالبی تقسیم شوند که هر کدام میتوانند ویژگیها و قابلیتهای خاصی داشته باشند.
عرشه فولادی معمولی
- سقف عرشه فولادی معمولی به نوعی از سقفها گفته میشود که برای ایجاد سطح صاف یا شیبدار با شیب کم استفاده میشود و میتواند به چند دسته مختلف تقسیم شود:
- عرشه فولادی نوع A که شامل ورقهای فلزی با دندانههای باریک بوده که برای کاربردهای خاص طراحی شده است.
- عرشه فولادی نوع B که دارای ورقهای فلزی با دندانههای پهن میباشد و معمولاً برای سقفهایی با بارهای سنگینتر استفاده میشود.
- عرشه فولادی نوع F که دارای ورقهای فلزی با دندانههای معمولی بوده و در پروژههای عمومی و مسکونی کاربرد دارد.
- عرشه فولادی نوع N که از دندانههای عمیق و پهنی برخوردار بوده و برای سقفهایی با نیاز به مقاومت بالاتر طراحی شده است.
عرشه فولادی کامپوزیت
سقف عرشه فولادی کامپوزیت هم یکی از انواع سقفها است که دارای برجستگیها و فرورفتگیهای بیشتری بوده و میتواند یکپارچگی بیشتری بین دال بتنی و عرشه فولادی ایجاد کند. این سقف نیز میتواند انواع مختلفی داشته باشد که شامل موارد زیر هستند:
- عرشه فولادی SB که به دلیل طراحی ویژه خود میتواند اتصال بهتری ایجاد کرده و نیروهای بار به دال بتنی را بهتر انتقال بدهد.
- عرشه فولادی SBR که شباهت زیادی به سقف عرشه SB دارد اما دندانههای آن به صورت معکوس طراحی شدهاند که باعث میشود ویژگیهای مکانیکی متفاوتتری داشته باشد.
عرشه فولادی قالبی
عرشه فولادی قالبی هم نوع سوم سقفهای عرشه فولادی است که به دلیل طراحی خاص، نصب و استفاده راحتتر میتواند کاربردهای بیشتری نسبت به سقفهای معمولی و کامپوزیت داشته باشد. این سقف نیز میتواند به سه دسته اصلی تقسیم شود:
- عرشه فولادی S3 که بهواسطه طراحی ویژه خود میتواند نقش پررنگی در تسریع عملیات ساخت و کاهش هزینهها داشته باشد.
- عرشه فولادی قالبی TF 75 که از ویژگیهای منحصربهفردی برخوردار بوده و میتواند به راحتی و با سرعت بالا در پروژههای مختلف به کار برود
- عرشه فولادی قالبی TF 150 که به منظور استفاده در پروژههایی طراحی شده است که نیاز به دوام و مقاومت بالایی دارند. این سقفها دارای ورقهایی با ضخامت بیشتر هستند و استحکام بالایی دارند.
هزینه اجرای سقف عرشه فولادی
هرچند که سقفهای عرشه فولادی در مقایسه با بسیاری از سقفهای دیگر صرفه اقتصادی بالاتری دارد، اما قیمت و هزینههای اجرای آن نیز میتواند تحت تأثیر فاکتورها و پارامترهای مختلفی باشد. به صورت کلی هزینه اجرای این سقف تحت تأثیر فاکتورهای زیر خواهد بود:
- هزینه مواد اولیه که شامل هزینه ورقهای گالوانیزه، برش گیرها، میلگرد و بتن است. هرکدام از اجزای سقف مانند تری دی پانل میتوانند با توجه به ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی از قیمتهای مختلفی برخوردار باشند.
- هزینه اجرا که با توجه به نصب سریع و نیاز کمتر به نیروهای کار، کمتر از سایر سقفها است
- هزینه تجهیزات و ابزار مانند دستگاه جوشکاری گل میخ و دستگاههای برشکاری و …
- هزینه حملونقل
مقایسه کلی سقف عرشه فولادی با سقفهای رایج ساختمانی
امروزه دهها نوع سقف مختلف در صنعت ساختمانسازی مورد استفاده قرار میگیرند که هر کدام میتوانند از ویژگیها و قابلیتها و کاربردهای منحصربهفردی برخوردار باشند. هر کدام از این سقفها میتوانند مزیتها و معایب خاص خود را داشته باشند. در جدول تنظیمی ذیل به مقایسه این سقف با تعدادی از سقفهای رایج در ساختمانسازی پرداخته شده است:
| ویژگیها | سقف عرشه فولادی | سقف یوبوت | سقف تیرچهبلوک | سقف دال تیر | سقف تیرچه فلزی | سقف پیشتنیده | سقف وافل |
| پوشش دهانه بیشتر از ۱۰ متر | ندارد | دارد | ندارد | دارد | دارد | دارد | دارد |
| سرعت اجرا | زیاد | متوسط | متوسط | کم | زیاد | کم | زیاد |
| سهولت اجرا | زیاد | متوسط | زیاد | کم | زیاد | کم | زیاد |
| ارتعاش سقف | دارد | ندارد | کم | ندارد | کم | متوسط | ندارد |
| مقاومت در برابر حریق | متوسط | زیاد | متوسط | زیاد | متوسط | کم | متوسط |
| مقاومت در برابر صوت | متوسط | زیاد | متوسط | متوسط | متوسط | متوسط | متوسط |
| هزینه اجرا | متوسط | متوسط | کم | متوسط | متوسط | زیاد | زیاد |
| نیاز به اجرای سقف کاذب | دارد | ندارد | ندارد | دارد | ندارد | ندارد | دارد |
مراحل گامبهگام اجرای سقف عرشه فولادی
هرچند که اجرای سقف عرشه فولادی در مقایسه با انواع سقفهای دیگر راحتتر است اما لازم است که طبق مراحل مختلف و به صورت گامبهگام انجام شود.
- گام اول طراحی و نقشهکشی است که مهندس باید محاسبات مربوط به اسکلت، تیرها و دهانهها را مشخص کند.
- در گام دوم باید مصالح مورد نیاز مانند ورق عرشه فولادی، گل میخ، فلاشینگ، میلگرد یا مش حرارتی، بتن و سایر متعلقات تهیه شود.
- در گام سوم باید تیرهای فرعی و اصلی نصب شوند
- در گام چهارم نوبت به پخش ورق عرشه فولادی روی تیرها میرسد که باید بر محور تیرها عمود باشند.
- گام پنجم تثبیت ورقها با میخکوب، جوشکاری و … است
- در مرحله ششم باید گل میخ روی تیرها نصب شود
- گام هفتم مربوط به نصب مش یا آرماتور حرارتی میباشد
- در گام هشتم باید فلاشینگ ها نصب و لبه بندیها اجرا شود
- در گام نهم نوبت به بتنریزی میرسد
- در مرحله پایانی نوبت به پرداخت نهایی و کنترل کیفیت میرسد.
جمعبندی پایانی
سقف عرشه فولادی یکی از کاربردیترین سقفهای رایج در ساختمانسازی است که انواع مختلفی همچون سقف معمولی، سقف کامپوزیت و سقف قالبی داشته و از مزیتهایی همچون وزن کم، نصب و اجرای راحت، قیمت مناسب و ماندگاری و استحکام بالا برخوردار است.