آتش‌سوزی یکی از دردناک‌ترین و تلخ‌ترین حوادثی است که می‌تواند در ساختمان‌های مسکونی، اداری، تجاری، صنعتی و … رخ داده و خسارت‌های جانی و مالی زیادی به بار بیاورد. به صورت کلی صنعت ساختمان‌سازی بر سه رکن اصلی شامل ایمنی، آسایش و اقتصاد بنا شده است و لازم است که در ساخت ساختمان‌ها مختلف به این ارکان توجه ویژه‌ای شود. مقاوم سازی ساختمان در برابر آتش می‌تواند اهمیت و ارزش بسیار زیادی داشته باشد. چرا که امروزه تأسیسات الکتریکی و مکانیکی مختلفی در کنار شبکه‌های انرژی مانند برق و گاز در ساختمان‌ها به کار می‌روند.
اگرچه امروزه گسترش حریق در ساختمان‌ها احتمال کمتری دارند اما در زمان ساخت هر نوع ساختمانی باید به حداقل احتمال آتش‌سوزی نیز توجه شود و تمهیداتی برای مقابله با آن اندیشیده شود. در ادامه مطلب به بررسی روش‌ها مقاوم‌سازی ساختمان در برابر آتش و تاثیر آن پرداخته خواهد شد.
تأثیر نوع اسکلت ساختمان در برابر آتش‌سوزی
برخلاف گذشته که از مصالح سنتی در ساخت سازه اصلی ساختمان‌ها استفاده می‌شد، امروزه بیشتر از دو سازه فلزی و بتنی استفاده می‌شود. هر کدام می‌توانند مزایا و معایب خاص خود را داشته باشند. در زمان آتش‌سوزی گرما به اندازه و نوع آتش‌سوزی آزاد می‌شود و قسمت زیادی از آن به مصالح ساختمانی می‌رسد و توسط آنها جذب می‌گردد.
زمانی که مقدار گرما و شعله‌های آتش بیشتر از حد ممکن افزایش پیدا کند باعث می‌شود که مصالح مقاومت خودشان را از دست بدهند و ممکن است به صورت کامل دچار تخریب شوند، بنابراین در زمان ساخت هر پروژه‌ای توجه ویژه‌ای به مقاوم‌سازی ساختمان شود. مهم‌ترین پارامترهایی که در انتخاب مصالح ساختمان باید مورد توجه قرار بگیرد درجه مقاومت مصالح و قابلیت حفظ پایداری آنها در صورت آتش‌سوزی و میزان پایداری آنها در برابر گسترش حریق است.
تقویت ساختمان های بتنی در برابر حریق
برای مقاوم‌سازی ساختمان در برابر آتش در پروژه‌هایی که دارای سازه‌های بتنی هستند لازم است که حتماً از میلگردهای ۵.۴٪ در ستون‌ها استفاده شود. برای مقابله با آسیب دیدن سازه‌ها در برابر آتش‌سوزی در زمانی که درصد میلگردهای یک ستون از ۵/۲ درصد تجاوز کرد حتماً باید اقدامات و تمهیدات ضروری برای افزایش مقاومت ساختمان در نظر گرفته شود. از جمله مهم‌ترین و بهترین راهکار برای مقاوم‌سازی ساختمان در برابر حریق استفاده از پوشش‌های ضد حریق یا عایق حرارتی ساختمان است که می‌تواند مزیت‌های متعددی داشته باشد که مهم‌ترین آنها به شرح زیر هستند:
- محافظت از جان و مال ساکنان
- محافظت و افزایش پایداری اسکلت سازه
- افزایش مقاومت ساختمان در برابر فروپاشی
- تعمیر آسان و عدم تاثیر در زیبایی ساختمان
- قابلیت اجرا در سطوح داخلی و خارجی سازه
- امکان استفاده در سازه‌های جدید و کهنه
- تأمین فرصت بیشتر برای عملیات فرار و …
تقویت سازه‌های فولادی در برابر آتش‌سوزی
مقاوم سازی ساختمان در برابر آتش در سازه‌هایی که از اسکلت فولادی برخوردارند نیز می‌تواند اهمیت و ارزش بسیار زیادی داشته باشد. سازه‌های فولادی از نظر داشتن اینرسی حرارتی پایین‌تر در مدت زمان کمتری به نقطه بحرانی می‌رسند اما باید به مقاوم‌سازی آنها نیز توجه ویژه‌ای شود. مقاوم‌سازی این نوع سازه‌ها دارای قواعد و استانداردهای خاصی است و لازم است که به این قواعد توجه شود.
- ساختمان‌هایی که فقط ۴ طبقه یا کمتر باشند نیازی به مقاوم سازی حرارتی ندارند.
- چنانچه ساختمان‌های مسکونی ۵ طبقه دارای سیستم بارنده باشند نیازی به مقاوم‌سازی نخواهند داشت.
- ساختمان‌هایی با سازه فلزی که از ۵ تا ۱۱ طبقه هستند باید برای حریق به مدت حداقل دو ساعت مقاوم‌سازی شوند.
- سازه‌های بیشتر از ۱۲ طبقه حتماً باید از سیستم ضد حریق ۳ ساعته استفاده کنند حتی اگر دارای سیستم بارنده باشند.
- چنانچه بیش از ۱۰۰۰ نفر در یک سازه حضور داشته باشند و بدون توجه به تعداد طبقات حتماً باید از سیستم‌های ضد حریق استفاده شود.
- برای سازه‌هایی که بیش از ۱۰۰۰ نفر در آن حضور دارند علاوه بر سیستم بارنده و ضد حریق از طبقه ۱۲ به بعد باید حتماً از سیستم ضد حریق سه ساعت استفاده کرد.
- چنانچه در یک سازه فلزی بیش از ۳۰۰ و کمتر از ۱۰۰۰ نفر حضور دارند. در صورتی که ساختمان یک طبقه باشد نیازی به مقاوم سازی ساختمان در برابر آتش نیست. اگر سیستم بارنده وجود داشت نیازی به مقاوم کردن ساختمان تا دو طبقه نیست. خوشبختانه امروزه از مصالح مدرنی در صنعت ساختمان‌سازی استفاده می‌شود که می‌توانند در برابر حرارت مقاومت مناسبی داشته باشند. در مقاله‌ای با عنوان تفاوت یونولیت کندسوز و بسوز به‌خوبی به این مطلب پرداخته شده است.
بهترین نوع اسکلت در برابر حریق
همان‌طور که گفته شد خوشبختانه امروزه می‌توان از مصالح مدرن و پیشرفته‌ای در صنعت ساختمان استفاده کرد که میزان ایمنی و امنیت ساختمان‌ها را به شکل قابل توجهی افزایش بدهد. بر اساس آزمایش‌ها و تحقیقاتی که انجام شده است مشخص شده که اسکلت‌های بتنی برخلاف تصور مقاومت کمتری در برابر آتش‌سوزی دارند و زودتر دچار آسیب و خسارت می‌شوند.
فولادهای ساختمان که امروزه در صنعت ساختمان‌سازی استفاده می‌شوند غیرقابل اشتعال هستند. میزان مقاومت این مصالح نیز می‌تواند با افزایش دما تحت تاثیر قرار بگیرد و خسارت‌های متعددی به بار بیاورد. استحکام فولاد از دماهای ۴۰۰ تا ۵۵۰ درجه کم می‌شود و در دماهای بالاتر از ۶۵۰ درجه تقریباً هیچ مقاومت از خود نشان نخواهند داد. بنابراین توجه به مقاوم سازی اسکلت ساختمان باید در اولویت باشد. در مقاله‌ای با عنوان فونداسیون چیست به بررسی مهم‌ترین مرحله از ساخت ساختمان و مصالح مورد استفاده در آن پرداخته شده که می‌تواند اطلاعات مناسبی به خوانندگان ارائه کند.
روش مقاوم سازی ساختمان در برابر آتش
خوشبختانه با پیشرفت علوم و تکنولوژی‌های مختلف صنعت ساختمان‌سازی نیز تغییرات بسیار زیادی داشته و در مقایسه با گذشته بسیار پیشرفت کرده است. برای مقاوم سازی ساختمان در برابر آتش در سازهای فولادی و بتنی می‌توان از مواد و مصالح مختلفی استفاده کرد و ایمنی ساختمان را به شکل قابل توجهی افزایش داد.
از جمله بهترین مواد برای تقویت فولاد و بتن در ساختمان‌ها می‌توان به مواردی همچون پتوهای سرامیکی، الیاف سرامیکی، تخته سرامیکی، کوتینگ نسوز، پوشش ضد حریق بر پایه ورمیکولت، پوشش‌های ضد حریق معدنی بر پایه گچ، پوشش ضد حریق بر پایه مواد معدنی پشم سنگ، رنگ منبسط شونده ضد حریق، طناب، پارچه و نوار نسوز و … اشاره کرد. هر کدام از این مواد ویژگی‌های منحصربه‌فردی داشته و می‌توانند در تقویت بخش‌های مختلف سازه مؤثر باشند.
جمع‌بندی نهایی
در صنعت ساختمان‌سازی نباید به هیچ عنوان احتمال آتش‌سوزی نادیده گرفته شود. به همین دلیل امروزه در اکثر سازه‌های بتنی و فلزی از روش‌ها و راهکارهای مختلفی برای تقویت ساختمان در برابر آتش‌سوزی استفاده می‌شود. به صورت کلی اسکلت‌های فولادی نسبت به اسکلت بتنی از مقاومت بالاتری در برابر حریق دارند اما باید هر دو اسکلت به‌خوبی مقاوم سازی شوند تا از هرگونه آسیب و خسارت احتمالی جلوگیری شود. استفاده از پوشش ضد حریق می‌تواند مزیت‌هایی همچون چسبندگی بالا، تعمیر راحت، جلوگیری از زنگ‌زدگی و خوردگی مصالح، اجرای سریع و راحت داشته باشند و همانند یونولیت بسته بندی از رشد قارچ و باکتری جلوگیری کند به همین دلیل در سازه‌های بتنی می‌تواند بسیار مؤثر و مفید باشد.
